Jump to content

Շամանիզմը հունգարական ֆոլկլորում

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ամրակ 9-րդ դարից, որը հայտնաբերվել է Կիրովոհրադի մարզում, Ուկրաինա: Գտածոն պատկանում է հավանաբար հունգարական Subotcy find horizon-ին[1][2][3]

Հունգարական շամանիզմ, հայտնաբերվում է ազգագրական ոլորտում համեմատական մեթոդների միջոցով, որոնք նախատեսված են հունգարական ժողովրդական բանաստեղծությունների, երգերի, լեզուների, համեմատական մշակույթների և պատմական աղբյուրների ազգագրական տվյալների վերլուծության և որոնման համար։ 9-րդ դարից հայտնաբերվել է Ուկրաինայի Կիրովոհրադի մարզում, գտածոն հավանաբար պատկանում է հունգարական ֆոլկլորին [1][2][3]:

Հետազոտություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փորձարկումների ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ հունգարական բանահյուսության մեջ որոշ առանձնահատկություններ ունեն շամանական համոզմունքների մնացորդները՝ պահպանվելով խորը անցյալից կամ, հնարավոր է, փոխառված լինելով այն թյուրքական ժողովուրդներից, որոնց հետ հունգարները ապրել են նախքան Փանոնյան ավազանում լինելը։ Կապակցված առանձնահատկությունների շնորհիվ կարելի է ճանաչել սիբիրական շամանիզմը։ Քանի որ հունգարերենը, պատկանում է ուրալական լեզվընտանիքին, կարելի է ակնկալել, որ դրանք կարող են գտնվել ուրալական լեզուներով խոսող այլ ժողովուրդների մեջ։ Նրանցից ոմանք պահպանել են շամանությունը մինչև արդի ժամանակները։ Հատկապես Նգանասա ժողովրդի մեկուսացված վայրը հնարավորություն է տալիս ենթադրելու, որ շամանիզմը կենդանի երևույթ էր նրանց մեջ նույնիսկ 20-րդ դարի սկզբին[4]։ Վերջին ուշագրավ Նգանասան շամանի ֆիլմերը նկարահանվել են 1970-ականներին[5]։ Քննարկում է տեղի ունենում պրոտո-ուրալյան լեզուներով խոսող ժողովուրդների վերաբերյալ։ Մի քանի գիտությունների համակցված արդյունքները ենթադրել են տալիս, որ այս տարածքը գտնվել է Կենտրոնական Ուրալյան լեռների հյուսիսում և Օբ գետի ստորին և միջին մասերում։ Այս մոտեցումները համալրվում են էկոլոգիական, մասնավորապես ֆիտոաշխարհագրական, պալեոբուսաբանական[6]) տվյալներով (համեմատական լեզվաբանական վերլուծությունների հետ միասին)[7]։

Գտածոներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Որոշ գտածոներ կարելի է տեսնել առցանց մատչելի նկարներում ու նկարագրություններում[8]։

  • Երկնքին հասնող ծառ, որ բլրի վրա է` երկնային մարմնի վերևի ձախ կողմում, և անասուններ` ինչպես ցածր, այնպես էլ վերին մակարդակներում

[9]:

Ձևավորում է եղջյուրի աղեղնավոր զարդ, որը հավաքվել է Հաջդա-Բիհար կոմսությունում։ Գտածոյի մասին տվյալը (դրա հետ կապված այլ իրերի հետ միասին) նկարել է Սաց Սանդորը (ազգագրագետ)[10][11]։

  • Երկու թելթոս մարդու պայքարը (երկուսն էլ ՝ ցուլերի քողի տակ)։ Ձևավորվել է եգիպտացորենի աղացած սալարի վրա, որը հավաքվել է Սյուրետում։ Գտածոն նկարել է Սաց Սանդորը[12]։

Մեկ այլ պատկերում է թելթոս մարդիկ են, ովքեր պայքարում են որպես սև և սպիտակ ցուլեր, որոնցից մեկն օգնում է տղամարդուն[13]։

Հոգու երկակիություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հոգու երկակիությունը կարելի է դիտարկել մի քանի մշակույթներում բազմաթիվ նրբերանգներով։ Մարդիկ հավատում են, որ ունեն մեկից ավելի հոգի։ Օրինակներ կարելի է գտնել հյուսիսային եվրասիական մի շարք մշակույթներում, Էսկիմոսների որոշ խմբերում [14][15][16] և ֆինո-ուգրական ժողովուրդների մեծ մասում (ներառյալ հունգարացիները)[17]։ Բազմաթիվ օրինակներից մի քանիսում առանձնանում են երկու հոգիները՝ մարմնի հոգին՝ մարմնական գործառույթները պահպանելու համար և ազատ հոգին, որը կարող է թողնել մարմինը նույնիսկ կյանքի ընթացքում։ Որոշ մշակույթներում այն կարող է կապված լինել շամանական հասկացությունների հետ[17][18] Էսկիմոս ժողովուրդների որոշ խմբերի շամանական հավատալիքները (շամանի ոգու ճանապարհորդություն, իր օգնական ոգով դեպի հեռավոր վայրեր) բացատրվում են այդպիսի հոգու վերաբերյալ հասկացություններով։ Դա շամանի ազատ հոգին է, որ թողնում է նրա մարմինը։ Ըստ բացատրության՝ շամանի ազատ հոգու այս ժամանակավոր բացակայությունը հետևվում է փոխարինողի կողմից։ Շամանի մարմինը նրան օգնող ոգիներից մեկը պաշտպանում է հոգևոր ճանապարհորդության ընթացքում։

Լեգենդներից մեկը պարունակում է այս դրդապատճառը` միաժամանակ նկարագրելով շամանի ազատ հոգու և նրա օգնական ոգիների ձեռնարկած հոգևոր ճանապարհորդությունը[19]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 Attila Turk, HUNGARIAN ARCHAEOLOGY, The new archaeological research design for early hungarian history Արխիվացված 2018-09-26 Wayback Machine, 2012, p. 3
  2. ↑ 2,0 2,1 Türk Attila Antal: A szaltovói kultúrkör és a magyar őstörténet régészeti kutatása. In.: Középkortörténeti tanulmányok 6. A VI. Medievisztikai PhD-konferencia (Szeged, 2009. június 4-5.). szerk.: G. Tóth P. –Szabó P. Szeged (2010) 284–285, és 5. kép,
  3. ↑ 3,0 3,1 Bokij, N. M. – Pletnyova, Sz. A.: Nomád harcos család 10. századi sírjai az Ingul folyó völgyében. AÉ. 1989, 86–98.
  4. ↑ Hoppál 2005
  5. ↑ Hoppál 1994:62
  6. ↑ Klima 1998: 29
  7. ↑ Hajdú 1975:32–35
  8. ↑ Magyar Néprajz, list of figures
  9. ↑ Diószegi 1998:291
  10. ↑ Magyar Néprajzi Lexikon, item “Világfa” (world tree)
  11. ↑ Magyar Néprajz, chapter “Világkép” (world view)
  12. ↑ Magyar Néprajz, chapter “Természetfeletti képességű emberek – tudósok és közetítők” (people of supernatural abilities – cunning people and mediators)
  13. ↑ Diószegi 1998:345
  14. ↑ Merkur 1985: 222–223, 226, 240
  15. ↑ Kleivan & Sonne 1985: 17–18
  16. ↑ Gabus 1970: 211
  17. ↑ 17,0 17,1 Hoppál 1975: 225
  18. ↑ Hoppál 2005: 27–28
  19. ↑ Barüske 1969: 24

Հետագա ընթերցումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Hoppál, Mihály (2007). «Shamanism and the Belief System of Ancient Hungarians». Shamans and Traditions (Vol 13). Bibliotheca Shamanistica. Budapest: Akadémiai Kiadó. էջեր 77–81. ISBN 978-963-05-8521-7.
  • Hoppál, Mihály (2007). «Traces of Shamanism in Hungarian Folk Beliefs». Shamans and Traditions (Vol 13). Bibliotheca Shamanistica. Budapest: Akadémiai Kiadó. էջեր 82–89. ISBN 978-963-05-8521-7.
  • Hoppál, Mihály (2007). «The Role of Shamanism in Hungarian Cultural Identity». Shamans and Traditions (Vol 13). Bibliotheca Shamanistica. Budapest: Akadémiai Kiadó. էջեր 90–96. ISBN 978-963-05-8521-7.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Terebess Ázsia E-Tár:

Magyar Néprajz:

Ortutay Gyula (1977–1982). Magyar Néprajzi Lexikon (Hungarian). Budapest: Akadémiai Kiadó. ISBN 963-05-1285-8.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link):

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Շամանիզմը_հունգարական_ֆոլկլորում&oldid=9487402» էջից